Powstanie Legionów Polskich

Odezwa Komitetu Zjednoczonych Organizacji Niepodległościowych, lipiec 1915

Legiony Polskie, maj 1915

photo credit: Centralne Archiwum Wojskowe

I wojna światowa zrodziła się z rywalizacji wielkich mocarstw podzielonych na dwa potężne bloki: Trójprzymierze (Niemcy, Austro-Węgry i Włochy) i Trójporozumienie (Wielka Brytania, Francja, Rosja). Wiszący w powietrzu konflikt był szansą dla Polski, która nie istniała na arenie międzynarodowej od 1795 r.

Młodzi Polacy, wychowani w duchu patriotycznym i mający przodków walczących w powstaniach, dorastali w przekonaniu, że największym ich wrogiem jest Rosja i to przeciwko niej muszą zmobilizować swoje siły. Teren zaboru austriackiego był idealnym miejscem na rozwój organizacji paramilitarnych. Miały one stosunkowo duże możliwości, władze austriacke popierały antyrosyjskie nastroje. Tam też przeniósł się Józef Piłsudski, który wykorzystując sytuację dążył do utworzenia zalążków polskiej armii. I tak w 1908 założono Związek Walki Czynnej, tajną organizację mającą na celu szkolenie żołnierzy. Dwa lata później utworzono kolejne organizacje: Związek Strzelecki we Lwowie i „Strzelca” w Krakowie. Obie były legalne i cieszyły się austriackim poparciem, dzięki czemu były zdolne do prowadzenia otwartych szkoleń a ich kadeci coraz częściej pojawiali się na ulicach. Rosnące poparcie doprowadziło do akceptacji władzy Piłsudskiego w galicyjskim ruchu niepodległościowym. W 1913 r. powstała, w Stróży pod Limanową, Oficerska Szkoła Strzelecka.

Przez coraz bardziej napiętą sytuację polityczną w Europie i wybuchy wojen między poszczególnymi mocarstwami w latach 1912-1913, nastroje społeczeństwa sprzyjały ruchowi niepodległościowemu. Do organizacji militarnych zgłaszało się coraz więcej ochotników. W listopadzie 1912 powołano w Wiedniu Komisję Tymczasową Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Z jej ramienia Piłsudski otrzymał nominację na Komendanta Głównego Polskich Sił Zbrojnych. Podporządkowały mu się wówczas „Strzelec”, Związek Strzelecki i Polskie Drużyny Strzeleckie, które przeformowane zostały, po wybuchu I wojny światowej, w Legiony Polskie.