Historia rozgłośni do 1990

RWE, Monachium, 1953 r.
Niemcy, Monachium, 1953. Siedziba Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
Photo credit: PAP/z archiwum Marka Walickiego

Radio Wolna Europa/Radio Swoboda (ang. Radio Free Europe/Radio Liberty) powstało na bazie amerykańskiego pomysłu z 1949 r., w myśl którego Amerykanie pomagać mieli politykom - uchodźcom z Europy Wschodniej. Miało to być w pewnym sensie zadośćuczynienie po konferencji w Jałcie. W ten sposób 1 czerwca 1949 r. roku zebrano pięćdziesięcioosobowy Komitet Wolnej Europy, składający się z wybitnych Amerykanów. Powołano trzy podkomitety.

4 lipca 1950 r. Radio Wolna Europa nadało pierwszą audycję. Początkowo były to programy półgodzinne, a później godzinne, nagrywane w studio w Nowym Jorku i wysyłane pocztą do Frankfurtu w Niemczech, skąd były nadawane na całą Europę. Pierwszym szefem Radia został Lesław Bodeński, zastąpiony rok później przez Stanisława Strzetelskiego.

Wybuch wojny w Korei uzmysłowił Amerykanom ekspansyjne zamiary ZSRR. Na miejsce godzinnego programu, postanowili stworzyć 5 potężnych stacji radiowych nadających cały dzień. Generał Lucius Clay był odpowiedzialny za zebranie funduszy na to przedsięwzięcie. Zbiórki nie były jednak wystarczające więc resztę kosztów tajnie pokrywano z kasy państwowej. Rząd amerykański nie mógł przyznać się oficjalnie do wspierania Radia, ze względu na dyplomatyczne stosunki utrzymywane z blokiem radzieckim. Rozpoczęto budowę największej siedziby Radia w Monachium. Rozbudowano także sieć nadajników. Pierwsza rozgłośnia, która rozpoczęła nadawanie programów znajdowała się w Czechosłowacji i rozpoczęła działalność 1 maja 1951 roku.

W Polsce dyrektorem rozgłośni został Jan Nowak-Jeziorański. Do końca 1951 zebrał on zespół działaczy politycznych, aktorów, reżyserów teatralnych i radiowych oraz dziennikarzy, wśród których znajdowali się m.in. Jerzy Szyszko-Bohusza, Wiktor Budzyński, Wincent Rapacki, Aleksandra Stypułkowska (ps. Jadwiga Mieczkowska), Marek Walicki, Gustaw Herling-Grudziński. Musieli oni przenieść się do Monachium, gdzie znajdowała się rozgłośnia.

Pierwsza polska audycja została nadana 3 maja 1952. Rozpoczęta została pierwszymi taktami Majowego Mazurka i zapowiedzią spikera „Mówi Radio Wolna Europa, Głos Wolnej Polski”. Jako pierwsi przemówili: prezes Komitetu Wolnej Europy adm. Harold Miller oraz Jan Nowak- Jeziorański. Ks. infułat Edward Lubowiecki dokonał poświęcenia stacji, a w części artystycznej puszczono słuchowisko „Witaj Majowa Jutrzenko” Tadeusza Nowakowskiego w reżyserii Wacława Radulskiego. Nadano wówczas także przemówienia przedstawicieli Rządu na Uchodźstwie: gen. Władysława Andersa, Tomasza Arciszewskiego, Zygmunta Berezowskiego, Stanisława Mikołajczyka oraz Edwarda Raczyńskiego. Na przestrzeni lat w Radio wystąpiły osobistości takie jak Gombrowicz, Miłosz, Tyrmand, Czapski czy Rubinstein.

 

 

Historia rozgłośni do 1990