Wilno - historia i legenda

Wilno, widok

Wilno, widok

Krótka historia Wilna

Historia stolicy Litwy - Wilna - wiąże się ściśle z historią Polski. Pod koniec XIX w. spis ludności wykazał, że w Wilnie Litwini stanowili zaledwie 2% mieszkańców podczas gdy Polacy ponad 30%.

Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Wilna sięgają XI w. natomiast pierwsza wzmianka piśmienna pochodzi z 1323 r. z listu wielkiego księcia litewskiego do papieża Jana XXII. W XIII wieku książę Mendog przyjął chrzest jednak niedługo później wycofał się ze swojej decyzji i wrócił do pogaństwa, dlatego w XIV w. Wilno było wielokrotnie atakowane przez Krzyżaków. Najazdów nie powstrzymał nawet chrzest Litwy, który miał miejsce dwa lata po zawarciu unii w Krewie między Polską a Litwą, czyli w 1387 r. w Wilnie. Zorganizował go Władysław Jagiełło, król Polski i wielki książę litewski.

Złotym okresem dla Wilna był wiek XVI, gdy wybudowano mury miejskie, powstała mennica, arsenał, młyny, pałace a także Akademia jezuicka, która dała początek przyszłemu Uniwersytetowi Wileńskiemu. W mieście spotykały się różne kultury, religie i narodowości, mieszkali tu m.in. Litwini, Polacy, Rusini, Żydzi, Włosi, Ormianie, Tatarzy. Niestety, następne stulecie przyniosło walki na tle religijnym, pożary, a także krótką, ale wyniszczającą rosyjską okupację. W 1795 r. Wilno znalazło się w zaborze rosyjskim jako stolica guberni.

Na początku XIX w. w Wilnie powstało wiele patriotycznych organizacji, takich jak Filareci, Filomaci, Związek Patriotyczny. Głosiły one hasła niepodległościowe, co w 1823 r. doprowadziło do aresztowań polskich studentów, w tym Adama Mickiewicza. W 1831 r., po powstaniu listopadowym władze rosyjskie zamknęły uniwersytet. W czasie pierwszej wojny światowej Wilno było okupowane prze Niemców. Polacy odbili je 19 kwietnia 1919 r., by już w następnym roku utracić je na rzecz Sowietów. Żeby odzyskać miasto Piłsudski posunął się do podstępu, zlecił gen. Żeligowskiemu upozorować "bunt". W wyniku czego powstało państwo Litwa Środkowa, które w 1922 r. przyjęło uchwałę włączenia do Polski. Po drugiej wojnie światowej Litwa z Wilnem została włączona do Żwiązku Radzieckigo. Litwa odzyskała niepodległość w 1991 r., a Wilno zostało jej stolicą.

Legenda o Świątyni Perkunasa

Krzyżacy korzystając z zamieszania jakie po śmierci Wielkiego Księcia Litewskiego Mendoga (1203-1263) zapanowało na Litwie, zniszczyli główne miejsca kultu pogańskiego, czyli Romowe, znajdujące się nad rzeką Dubisą i Niewiażą. Wielki książę Świntorog przeniósł Romowe do puszczy nad ujściem Wilenki do Wilii, czyli na gdzie dziś znajduje się Wilno. Miejsce to księciu było znane jeszcze z czasów młodości, gdy bawił się tam łowami. W nowej, skromnej świątyni książę kazał postawić posąg groźnego boga Perkunasa, a przed nim rozniecić wiecznie gorejący święty ogień. Przed wejściem do świątyni Świntorog wybudował niewysoką basztę okrągłą, z której kapłani ogłaszali ludowi wolę bogów oraz śledzili bieg słońca i gwiazd.

Litwini pogańscy byli przesądni, wierzyli we wróżby i nie rozpoczynali żadnego dzieła bez naradzenia się z wróżbitami, wróżkami, czarnoksiężnikami i wyroczniami, których mnogość była na Litwie i Żmudzi. Jedni wróżyli z piany wodnej, inni z dymu, z soli, z wosku, z lotu ptaków, ze zjawisk powietrznych.

Świntorog, starzec dziewięćdziesięciosześcioletni, nabożny i wierzący w gusła, pragnął przed rozpoczęciem budowy świątyni zasięgnąć rady wieszczki. Wiedział książę o Burinime, znakomitej wyroczni, mieszkającej na Żmudzi nad dolnym Niemnem. Wysłał więc do niej sześciu poważnych starców z darami bogatymi, prosząc, by zechciała odkryć, jakie będą losy przyszłej świątyni. Mądra wieszczka, po wykonaniu rozmaitych guseł, obiecała świątyni trwanie tak długie, jak długo pogaństwo samo trwać będzie. Wyrocznia kazała sporządzić i odwieźć księciu Świntorogowi 122 cegły z wyrytymi na nich znakami hieroglificznymi, które miały oznaczać dobre i nieszczęśliwe lata. Na ostatniej cegle był znak podwójnego krzyża. Miało to być przepowiednią, że gdy nadejdzie kolej tego znaku, chrześcijanie obrządków zachodniego i wschodniego zburzą pogaństwo i świątynię. Książę kazał wmurować te cegły w ścianę baszty.

Proroctwo wieszczki spełniło się, albowiem po 122 latach Jagiełło ochrzcił Litwę, zburzył świątynię Perkunasa, a na jej fundamentach wzniósł kościół katedralny. Znak podwójnego krzyża wyryty na ostatniej cegle król kazał umieścić na tarczy jeźdźca Pogoni, jako świadectwo zwycięstwa, odniesionego przez chrześcijaństwo nad pogaństwem.

Na podstawie publikacji Władysława Zahorskiego, Podania i legendy wileńskie, Gdańsk 1991.

 

 

 

Wilno - historia i legenda