Wilno - sławni mieszkańcy
Adam Mickiewicz
photo credit: wikimedia.org
Adam Mickiewicz (1798-1855)
W wieku 17 lat Adam Mickiewicz wyjechał z rodzinnego Nowogródka (obecnie Białoruś) do Wilna. Podjął tam studia na Wydziale Literatury Carskiego Uniwersytetu Wileńskiego. W 1820 r. wraz z przyjaciółmi założył Towarzystwo Filomatyczne, czyli miłośników nauki, które przekształciło się w tajną organizację narodowo-patriotyczną. Z czasem powstawały przy niej inne stowarzyszenia, m.in. Zgromadzenie Filaretów. Prowadziły one działalność edukacyjną i krzewiły postawy patriotyczne wśród polskiej młodzieży, miały też aspiracje niepodległościowe, co wzbudziło zainteresowanie carskich służb policyjnych. W konsekwencji w 1823 roku Mickiewicz został aresztowany i uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie (od jesieni 1823 roku do marca 1824), a następnie skazany za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach na zesłanie w głąb Rosji na posadę nauczyciela. Tym samym, po dziewięciu latach pobytu opuścił Wilno na zawsze. Jednak jego twórczość potwierdza, że miasto pozostało głęboko zakorzenione w pamięci i sercu wieszcza. Tam powstały i w 1822 roku zostały wydane Ballady i romanse, tom uważany za otwarcie polskiego romantyzmu, ponadto Grażyna, czy Oda do młodości i in., a Konrad, bohater Dziadów w Wilnie wygłosił Wielką Improwizację. Natomiast w Panu Tadeuszu opisuje Wilno tymi słowami:
“Rówienniki litewskich wielkich kniaziów, drzewa
Białowieży, świtezi, Ponar, Kuszelewa!
Których cień spadał niegdyś na koronne głowy
Groźnego Witenesa,wielkiego Mindowy
I Giedymina, kiedy na Ponarskiej górze,
Przy ognisku myśliwskim, na niedźwiedziej skórze
Leżał, słuchając pieśni mądrego Lizdejki,
A Wiliji widokiem i szumem Wilejki
Ukołysany, marzył o wilku żelaznym;
I zbudzony, za bogów rozkazem wyraźnym
Zbudował miasto Wilno, które w lasach siedzi
Jak wilk pośrodku żubrów, dzików i niedźwiedzi.”
(fragment z „Pana Tadeusza" A. Mickiewicza)
Józef Piłsudski
Instytut J. Piłsudskiego w Ameryce
Józef Piłsudski (1867-1935)
Urodził się w Zułowie na Wileńszczyźnie. W 1874 r. ze względu na trudności finansowe rodzina Piłsudskich zmuszona była przenieść się do Wilna. Piłsudski poszedł do gimnazjum, gdzie poddany był silnej rusyfikacji. W odpowiedzi na taka sytuację, wraz z kolegami założył grupę zajmującą się samokształceniem i sprowadzaniem polskich książek z Warszawy. W 1887 r. został skazany za udział w spisku na życie cara. W rzeczywistości młody Józef Piłsudski nic nie wiedział o planowanym zamachu, pomógł jednak zamachowcom niechcący, oprowadzając jednego z nich po mieście. Mimo nieświadomego udziału w przestępstwie został skazany na pięcioletnie zesłanie w głąb Rosji. Powrócił do Wilna w 1892 r. i wstąpił do ruchu socjalistycznego. Na początku XX w. Piłsudski stanął na czele organizacji niepodległościowych, a w czasie pierwszej wojny światowej koordynował polskie działania wojskowe jako główny komendant. Po wojnie został Naczelnikiem Państwa, a w 1920 r. Pierwszym Marszałkiem Polski. W okresie międzywojennym Marszałkowi szczególnie zależało na przyłączeniu do Polski Wilna. Żeby odzyskać miasto posunął się do podstępu, zlecił gen. Żeligowskiemu upozorować "bunt". W wyniku tej akcji powstało państwo Litwa Środkowa, które w 1922 r. przyjęło uchwałę włączenia do Polski.
Jak pisze M. Wołos: „Józef Piłsudski po prostu Wilno kochał. Szczerze i całym sercem. Nazywał je miłym miastem, chętnie do niego wracał aż po kres swoich dni. Traktował Wilno i Wileńszczyznę jak krainę zawsze idealizowanych lat beztroskiego dzieciństwa."
Źródło: Mariusz Wołos, Wilno jest nasze, czyli o buncie, który buntem nie był, portal Inne Oblicza Historii (dostęp dnia: 3.02.2016)
Czesław Miłosz
photo credit: Polish Cultural Institute
Czesław Miłosz (1911-2004)
Czesław Miłosz wychował się w rodzinie szlacheckiej na Litwie. Studiował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie początkowo filologię polską, później przeniósł się na prawo. W tym czasie opublikował swoje pierwsze utwory poetyckie. Pracował w Polskim Radiu Wilno. Po rozpoczęciu drugiej wojny światowej Miłosz wyjechał z Wilna, jednak później wrócił i przyjął litewskie obywatelstwo. Po zajęciu miasta przez sowietów poeta wyjechał najpierw do Warszawy, a następnie do Krakowa. Lata powojenne spędził na emigracji, pracując jako dyplomata w Paryżu i Stanach Zjednoczonych. W tym czasie również tworzył poezję, za którą w 1980 r. otrzymał nagrodę Nobla. W 1993 r. powrócił na stałe do Polski i osiadł w Krakowie, gdyż jak twierdził, było ono najbardziej zbliżone do Wilna. O ukochanym mieście mówił w ten sposób:
„Mnie nie trzeba przekonywać, jestem w stu procentach pewien, że Wilno jest litewskie i nikt go nie odbierze. Nie odczuwam z tego powodu żadnego strachu i nawet sprawia mi przyjemność dzielić się Wilnem z innymi. Tak jak Paryż należy nie tylko do Francuzów, ale do całego świata, tak w pewnym sensie i Wilno należy nie tylko - chociaż w pierwszej kolejności - do Litwinów, ale także do Polaków, Białorusinów i Żydów, a w konsekwencji do całego świata. To jest wspaniała rzecz dla każdego miasta" - wywiad z Elżbietą Sawicką.
Źródło: Grażyna Hajdukiewicz, Przewodnik po Wilnie (dostęp dnia: 4.02.2016)