Wilno - zabytki

Wilno, nagrobek "Matka i Serce Syna"

Wilno, Cmentarz na Rossie

Nagrobek "Matka i Serce Syna", Cmentarz na Rossie

Fragment testamentu Józefa Piłsudskiego:

“Nie wiem czy nie zechcą mnie pochować na Wawelu. Niech! Niech tylko moje serce wtedy zamknięte schowają w Wilnie, gdzie leżą moi żołnierze co w kwietniu 1919 roku mnie jako wodzowi Wilno jako prezent pod nogi rzucili. Na kamieniu czy nagrobku wyryć motto wybrane przeze mnie dla życia:

Kto mogąc wybrać, wybrał zamiast domu
Gniazdo na skałach orła, niechaj umie
Spać, gdy źrenice czerwone od gromu
I słychać jęk szatanów w sosen szumie
Tak żyłem".

A zaklinam wszystkich co mnie kochali sprowadzić zwłoki mojej matki z Sugint Wiłkomirskiego powiatu do Wilna i pochować matkę największego rycerza Polski nade mną. Niech dumne serce u stóp dumnej matki spoczywa. Matkę pochować z wojskowymi honorami […]”

Zgodnie z wolą Marszałka jego serce zostało pochowane wraz ze szczątkami jego matki na Cmentarzu na Rossie w Wilnie. Na granitowej płycie nagrobnej, oprócz cytatu z Beniowskiego Juliusza Słowackiego, o który prosił Piłsudski, znajduje się fragment z Wacława Słowackiego: "Ty wiesz, że dumni nieszczęściem nie mogą | Za innych śladem iść tą samą drogą" oraz napis: Matka i Serce Syna.

Katedra w Wilnie

Katedra w Wilnie

Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława

Ze względu na ważne wydarzenia, jakie miały w niej miejsce, katedra wileńska jest uważana za najważniejszą świątynię Litwy. Odbywały się tam koronacje, synody, uroczystości państwowe, pochowano w niej wielu biskupów, polskich władców: króla Aleksandra Jagiellończyka, dwie królowe: Elżbietę Habsburżankę i Barbarę Radziwiłłównę oraz serce króla Władysława IV Wazy.

Obecny klasycystyczny kształt świątynia zyskała w ostatniej ćwierci XVIII w., gdy po zawaleniu się jednej z wież odbudowano kościół według projektu Wawrzyńca Gucewicza. W fasadzie południowej, czyli nad wejściem głównym do świątyni, umieszczono posągi polskich królów i wielkich książąt litewskich.

Dzisiejszy kształt katedry znacznie różni się od pierwotnego. Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu już w XIII w., gdy Mendog, wielki książę litewski, przyjął chrzest. Jednak w 1261 r., gdy władca Litwy wycofał się ze swojej decyzji i wrócił do pogaństwa, kościół zburzono. Po przyjęciu chrztu przez Władyslawa Jagiełłę w 1386 r. w miejscu świątyni pogańskiej, rozpoczęto budowę kościoła w stylu gotyckim. Świątynia wielokrotnie ulegała pożarom i była przebudowywana w stylu renesansowym, a następnie barokowym.

W latach 50-tych, za czasów rządów radzieckich kościół wykorzystywano jako magazyn. Budowli przywrócono dawną funkcję dopiero w 1985 r., mimo to jeszcze przez cztery lata oficjalnie była to galeria obrazów.

Katedra posiadała imponujący skarbiec pełen wspaniałych naczyń liturgicznych, manuskryptów i relikwiarzy. W czasie drugiej wojny światowej cenne zabytki zaginęły i dopiero w 1985 r. w czasie działań konserwatorskich, przez przypadek odkryto zamurowaną niszę a w niej ukryty skarbiec.

Ostra Brama, Wilno

Ostra Brama

Z dziewięciu średniowiecznych bram wiodących do Wilna zachowała się tylko ta jedna - Ostra Brama. Jest to jednocześnie jedyna pozostałość dawnej fortyfikacji miejskiej. Początkowo nazywano ją „Bramą Miednicką”. Po wewnętrznej stronie znajduje się wzniesiona w 1829 r. kaplica z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej nieznanego autora.

Obraz powstał w pierwszej połowie XVII w. Przedstawia Madonnę Miłosierdzia. W 1671 r. wizerunek Marii został częściowo przysłonięty złoconą sukienką na charakterystycznym sierpie półksiężyca, na którym wygrawerowano napis: „Dzięki Tobie składam Matko Boska za wysłuchanie próśb moich, a proszę Cię Matko Miłosierdzia zachowaj mnie nadal w łasce i opiece Swojej Przenajświętszej W.I.J. 1849 roku”. Obraz uważano za cudotwórczy, mający m.in. moc gaszenia pożarów.

W 1927 r. odbyła się uroczysta koronacja obrazu, na którą przybył m.in. Józef Piłsudski. Na pamiątkę Marszałek ufundował tablicę z inskrypcją: „Dzięki Ci Matko za Wilno”. Do dziś wisi ona w kaplicy.

Mickiewicz w Panu Tadeuszu wspomina Ostrą Bramę tymi słowami:

Panno Święta, co jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!
Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem
(Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę
Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę
I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu
Iść za wrócone życie podziękować Bogu) (…)

Pomnik Adama Mickiewicza

W 1925 r. w Wilnie ogłoszono konkurs na pomnik przedstawiający Adama Mickiewicza. Wywołał on bardzo duże zainteresowanie środowisk artystycznych i ostatecznie wpłynęło na konkurs około  siedemdziesięciu projektów. Zwyciężyła praca Stanisława Szukalskiego. Jednak jego założenie, mające ukazać nagiego wieszcza karmiącego własną krwią orła, nie zyskało społecznego uznania i projekt nie został zrealizowny. W drugim, zamkniętym konkursie zwyciężył Henryk Kuna. Jednak ze względu na wybuch drugiej wojny światowej, wykonanie pomnika wstrzymano. Nowy, powojenny pomnik wykonał litewski rzeźbiarz, Gediminas Jokūbonis. Przedstawił on wieszcza opierającego się na złamanej kolumnie. Odsłonięcie po,mnika odbyło się 18 kwietnia 1984 r. Dwanaście lat później wokół niego postawiono sześć płyt z niedokończonego przedwojennego pomnika dłuta Henryka Kuny.

Więcej informacji: Piotr Szubert, Stanisław Szukalski. Portal Culture (dostęp dnia: 4.04.2016)