Historia Legionów

Wojciech Kossak, Potyczka

Zbiory Instytutu J. Piłsudskiego w Ameryce

Zalążkiem Wojska Polskiego była Pierwsza Kompania Kadrowa powołana przez Józefa Piłsudskiego 3 sierpnia 1914 r. w Krakowie. To na jej bazie 27 sierpnia 1914 zostały powołane, przez Naczelny Komitet Narodowy, Legiony Polskie. Stanowiły oddzielną formację Armii Austro–Węgierskiej i skupiały polskie organizacje paramilitarne. Legiony (Wschodni we Lwowie i Zachodni w Krakowie) podporządkowane były nowej centrali wywiadu austriackiego w polu – Nachrichtenabteilung AOK, której zwierzchnikiem był Oskar Hranilovic von Czvetassin. Rozpoczęto werbunek do Legionów Polskich. Legion Wschodni został wkrótce rozwiązany z powodu zajęcia Lwowa przez wojska rosyjskie 2 września 1914. Legion Zachodni zaś, składający się z jednego pułku pod dowództwem Józefa Piłsudskiego, wziął udział w bitwach od Laskami (23-26 października 1914), Anielinem (22 października 1914), Krzywopłotami (16-19 listopada 1914). Oddziały Piłsudskiego, po przedarciu się do Krakowa, zostały sformowane w I Brygadę Legionów Polskich w grudniu 1914. Stoczyła ona bitwę pod Łowczówkiem, Konarami. Po przekroczeniu linii Wisły walczyła także na Podlasiu tocząc bitwy nad Raśnią i Wysokiem Litewskim.

2 i 3 Pułk Piechoty, sformowane we wrześniu 1914, zostały przerzucone w Karpaty, gdzie stoczyły bitwy pod Mołotkowem, Zieloną, Rafajłową i Kirlibabą. W maju 1915 przeformowano je w II Brygadę Legionów Polskich (zwaną Karpacką) pod dowództwem płk. Ferdynanda Kuttnera. Brygada walczyła na Bukowinie i nad Prutem.

8 maja 1915 utworzono III Brygadę Legionów Polskich (z 4 i 6 Pułku piechoty). W październiku wszystkie brygady rzucono na front na Wołyniu. Wzięły udział w bitwach nad Styrem (bitwa pod Kostiuchnówką) i nad Stochodem. 20 września 1916 Legiony przeformowano w Polski Korpus Posiłkowy.

W lipcu 1917 r. nastąpił tzw. kryzys przysięgowy, kiedy to legioniści odmówili złożenia przysięgi na wierność obcym monarchom. W konsekwencji żołnierze zostali uwięzieni w Szczypiornie, a dowódcy w Beniaminowie, kilka dni później Piłsudski i Sosnkowski zostali aresztowani. Po tym wydarzeniu legiony zostały rozwiązane.

*Ciekawostka: W Szczypiornie legioniści grali szmacianą piłką. Zasady gry przypominały dzisiejszą piłkę ręczną, stąd do dziś piłkarzy piłki ręcznej nazywa się szczypiornistami.