Sylwetki wybranych polskich emigrantów w Stanach Zjednoczonych

Igancy Jan Paderewski, wielki polski pianista i polityk, początek wielkiej kariery w USA, Nowy Jork, 19 grudnia 1891 r.

Ignacy Jan Paderewski urodził się 6 listopada 1860 r. we wsi Kuryłówka na Podolu. Jako dwunastoletni chłopiec rozpoczął naukę w Instytucie Muzycznym w Warszawie. Mając dwadzieścia lat zawarł związek małżeński ze swoją uczennicą – pianistką – Antoniną Korsakówną. Wkrótce, po urodzeniu syna Alfreda, żona Paderewskiego zmarła. W roku 1881 Paderewski wyjechał na dalsze studia muzyczne do Berlina, a następnie do Wiednia. W Wiedniu zadebiutował jako pianista w 1887 r., w rok później w Paryżu, następnie w Anglii, zaś w roku 1891 w Nowym Jorku. W tym okresie skomponował: Tańce polskie, Pieśni wędrowca, Sonatę skrzypcową, Album tatrzańskie oraz Koncert fortepianowy a-moll.

Po wieloletnich podróżach koncertowych do Anglii, Francji, Holandii, Niemiec, Rosji, Włoch i Ameryki Paderewski osiedlił się w Szwajcarii wraz ze swoją drugą żoną, Heleną Rosen.

Ignacy Jan Paderewski z żoną Heleną, znaną działaczką społeczną, założycielką Polskiego Białego Krzyża

Paderewski mając już ugruntowaną pozycję wielkiego pianisty, poświęca się działalności patriotycznej. Z okazji pięćsetnej rocznicy zwycięstwa nad Krzyżakami, Paderewski ufundował pamiątkowy pomnik w Krakowie. Po wybuchu I wojny światowej Paderewski stanął na czele Komitetu Pomocy dla Polaków, a następnie, wraz z żoną, propagował sprawę polską w USA, zyskując dla niej poparcie prezydenta Wilsona. Pod koniec 1918 r. Paderewski powrócił do Polski, aby objąć funkcję premiera i ministra spraw zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej. Jako jej przedstawiciel złożył podpis pod Traktatem Wersalskim w 1919 r. Po 1921 roku Paderewski powrócił do działalności artystycznej, koncertując w Europie, Australii i USA. Poświęcił się również pracy pedagogicznej i redakcyjnej.

Po wybuchu II Wojny Światowej Paderewski ponownie rozpoczął działalność polityczną, stając na czele Rady Narodowej powstałej w 1940 roku we Francji, udał się do USA, aby ponownie stać się tam orędownikiem sprawy polskiej. Zmarł 29 czerwca 1941 roku w Nowym Jorku.

List Jana Lechonia do Henryka Floyar-Rajchmana, Nowy Jork , lata 50-te XX w.

Jan Lechoń – a raczej: Leszek Serafinowicz – polski poeta urodzony 13 czerwca 1899 r. w Warszawie. Ojciec Lechonia był urzędnikiem w biurze Dyrekcji Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, a matka nauczycielką geografii. Jan Lechoń debiutował w bardzo młodym wieku. Mając 14 lat, wydał tom poezji „Na złotym polu”, a rok później „Po różnych ścieżkach”. Lechoń studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jako student współredagował pismo „Pro Arte et Studio”. Zaprzyjaźnił się z Julianem Tuwimem i Antonim Słonimskim, z którymi spotykał się w kawiarni „Pod Pikadorem”. Od 1926 do 1928 r. Jan Lechoń był redaktorem naczelnym satyrycznego „Cyrulika Warszawskiego”. Pod koniec lat 20. poeta wyjechał do Francji, gdzie pracował jako kulturalny atache przy Ambasadzie Polskiej. Po wybuchu II wojny światowej przeniósł się do Brazylii, a następnie do Stanów Zjednoczonych. 8 czerwca 1956 r. Jan Lechoń popełnił samobójstwo. Wyskoczył z dwunastego piętra hotelu w Nowym Jorku.

Zaproszenie na odczyt Jana Lechonia w Nowym Jorku, 23 kwietnia 1950 r.

Lechoń w wierszach rozważał znaczenie wielkich polityków i artystów polskich – poszczególne utwory poświęcone zostały Józefowi Piłsudskiemu, czy Juliuszowi Słowackiemu.Należał do założycieli grupy Skamander oraz kabaretu „Pikador”.Miłość do ojczyzny przenika całą twórczość Lechonia.

W 1920 ukazał się tom wierszy „Karmazynowy poemat” a w 1924kolejny, powszechnie uznany za doskonały, tom „Srebrne i czarne”. Następne zbiory wierszy wydane zostały dopiero w trakcie II wojny światowej i po jej zakończeniu. Autor spisał również tom esejów pt. „O literaturze polskiej”, jest autorem niedokończonej powieści – „Bal u senatora”. Osobne miejsce w twórczości Lechonia zajmuje spisywany w celach terapeutycznych„Dziennik”, pełen jednak rozważań o kulturze i cywilizacji.

Jan Karski w Fundacji Kościuszkowskiej, 9 września 1995 r.

Jan Karski – urodzony 24 kwietnia 1914 r. w Łodzi świadek Holokaustu, emisariusz rządowy. Jan Karski studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie – prawo i dyplomację, pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Po wybuchu II wojny  światowej dostał się do niewoli sowieckiej. Udało mu się zbiec z niemieckiego transportu. Przedostał się do Warszawy, gdzie rozpoczął działalność konspiracyjną. Pracował głównie jako kurier do rządu polskiego na uchodźstwie we Francji. Jan Karski został złapany przez słowackie gestapo, jednak niedługo potem odbito go ze szpitala. W 1942 r. Karski w ramach misji powierzonej mu przez Cyryla Ratajskiego dwa razy dostawał się na teren getta warszawskiego.

List Jana Karskiego do Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, którego był członkiem, 21 kwietnia 1990 r.

Karski zdał relację rządowi Wielkiej Brytanii z eksterminacji Żydów w obozach zagłady, przekazał także informacje o funkcjonowaniu Państwa Podziemnego w Polsce. Materiały zdobyte przez Jana Karskiego, mikrofilmy i dokumenty, postanowiono przedstawić rządowi angielskiemu i amerykańskiemu. Nazwano je „Raportem Karskiego”. Mimo wielu prób nikogo w Stanach Zjednoczonych nie zainteresowały rezultaty badań emisariusza. Po wojnie związał się z Uniwersytetem Georgetown w Waszyngtonie, wykładał tam stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu. Jan Karski zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie.

Prof. Wacław Jedrzejewicz z żoną, córką Ewą i zięciem Andrzjem Beckiem, USA lata 90-te XX w.

Prof. Wacław Jędrzejewicz wywarł największy wpływ na działalność Instytutu. Urodził się 29 stycznia 1883 r. w Spiczyńcach na Ukrainie. Studiował rolnictwo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1913 r. związał się z ruchem strzeleckim. Na przełomie 1914-15 należał do organizatorów Polskiej Organizacji Wojskowej. Walczył w Legionach Polskich. Od listopada 1918 r. służył w Oddziale II Sztabu Generalnego WP. W latach 19125-33 był attache wojskowym a potem charge d’affaires RP w Tokio. W latach 1934-35 był ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego.

List Aleksandry Piłsudskiej do Wacława Jedrzjewicza, Londyn 26 listopada 1940 r.

Jędrzejewicz  uczestniczył podczas Kampanii Wrześniowej w akcji ratowania skarbu Funduszu Narodowego. Nie uzyskał przydziału do wojska polskiego i dlatego wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Do Nowego Jorku Wacław Jędrzejewicz przypłynął 31 marca, 1941 r. i zatrudnił się początkowo w fabryce zbrojeniowej Woynicza. Poczynając od 1948 r. wykładał literaturę i język rosyjski na Wellsley College a w latach 1958-63 w Ripon College. Po przejściu na emeryturę poświęcił się całkowicie pracy w Instytucie.

Sefania Bardziłowska

Stefania Bardziłowska (z domu Walczewska) urodzila się w Zagórzu w okolicach Sanoka, 8 maja 1895. Przed I wojną światową wyjechała z Polski do Stanów Zjednoczonych. W dniu 30 maja 1917 poślubiła Waleriana Bardziłowskiego w Bostonie. Rodzina posiadała zakład krawiecki. S. Bardziałowska zaczęła działać społecznie wśród Polonii pomagając biednym i potrzebującym  juz od poczatku lat 20-tych XX wieku. Córki S. Bardziłowskiej: Maria i Zofia pomagały matce prowadzić korespondencję.

List Amerykańskiego Czerwonego Krzyża do Stefanii Bardziłowskiej, 6 października 1923 r.

Bardziłowska podczas II wojny światowej stała się znana w kręgach polskich żołnierzy na wszystkich kontynentach pisząc listy wparcia. Listy docierały do polskich żołnierzy na Bliskim Wschodzie, w Afryce Zachodniej i w Europie. W tym okresie wysłała ponad tysiąc listów, paczek i fundusze do żółnierzy polskich w II Korpusie oraz do potrzebujących osób cywilnych. Żołnierze nazywali S. Bardziłowską "wojenna mamusia".

Dyplom potwierdzający członkowstwo Stefanii Bardziłowskiej w Kongresie Polonii Amerykańskiej

 Bardziłowska wytrwale działa przez całą II wojnę światową. Kiedy wojna się skończyła, wiele osób zwaracało się do S. Bardzilowskiej o pomoc w odnalezieniu zaginionych członków rodziny lub w uzyskaniu wizy do Stanów Zjednoczonych. Odpowiadała na każdy list. W 1946 r., podczas wizyty w Stanach Zjednoczonych Gen. Tadeusz Komorowski odznaczył S. Bardziłowską Krzyżem Zasługi za jej społeczną pracę w czasie II wojny światowej. Zmarła w 1968 roku.