Scenariusz lekcji
Powrót z Sybiru
Lekcja może zostać przeprowadzona w ramach zajęć historii na poziomie gimnazjum
lub szkoły średniej.
Treść zajęć dotyczy historii zsyłek Polaków na Syberię w oparciu o autentyczne relacje
zesłańców. Na lekcję składają się wstęp historyczno-geograficzny, nagrania relacji
sybiraków (5 filmów) oraz gra planszowa „Powrót z Sybiru”. W zależności od
zaawansowania grupy, nauczyciel może zrealizować wszystkie bloki filmowe lub tylko
wybrane. W trakcie gry uczniowie utrwalają wiadomości z pierwszej lekcji.
Ta lekcja historii może również pomóc rozmawiać z młodzieżą na problemy społeczne i
uwrażliwić na sytuację współczesnych uchodźców, osób wykluczonych, zmuszonych do
życia poza własną ojczyzną.
* Ze względu na trudny temat lekcji, proszę nauczycieli o szczególną wrażliwość i
przeanalizowanie w jakim zakresie uczniowie są gotowi na realizację tej lekcji.
Czas: 2 godziny lekcyjne.
Cele ogólne:
- Zapoznanie uczniów z historią zsyłek na Sybir, ich przyczynami i warunkami życia
Sybiraków.
- Prezentacja zbiorów archiwalnych Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce
w zakresie wspomnień, relacji Sybiraków.
Cele poznawcze - uczeń:
- Zapoznał się z historią zsyłek na Syberię
- Rozumie pojęcia: Sybir, Syberia, Sybiracy, kołchoz, gułag, katorga, łagier, zsyłka
- Potrafi umiejscowić na mapie Syberię
- Potrafi umiejscowić w czasie okresy zsyłek na Sybir
- Potrafi wyjaśnić przyczyny i skutki zsyłek
Cele kształcące:
- doskonalenie umiejętności słuchania ze zrozumieniem, wyszukiwania i
hierarchizacji informacji,
- doskonalenie umiejętności pracy w grupie i wspólnego podejmowania decyzji.
Metody:
- pogadanka
- praca w grupie
- burza mózgów
- dyskusja
- gra dydaktyczna
- słuchanie ze zrozumieniem
- definiowanie pojęć
Narzędzia:
- TV lub komputer
- Wydruki załączników nr 7, 8, 9
- Chleb, nóż i waga spożywcza
- Pionki i kostka do gry
Faza realizacyjna
I. Wstęp
W formie pogadanki nauczyciel odwołuje się do wiedzy uczniów i zadaje otwarte
pytania np.: z czym uczniom kojarzy się Syberia? Gdzie ona się znajduje? Czy znają
kogoś kto był na Syberii?
II. Część właściwa
Pierwsza lekcja
- Nauczyciel systematyzuje wiedzę uczniów. Posługując się
prezentacją [zał.1] wskazuje mapę Rosji i Syberii z zaznaczonymi ośrodkami
zesłań Polaków, omawia położenie geograficzne i przedstawia historię zesłań w
głąb Rosji w okresie XVII-XIX w. - Przedstawienie słynnych osób, które zostały zesłane na Syberię.
- Prezentacja filmu 1 „Aresztowania” [zał. 2].
- Nauczyciel pyta, czy uczniowie mają pytania do filmu, udziela ewentualnych
odpowiedzi. Odwołując się do sprawy Piłsudskiego i bohaterki filmu, nauczyciel
prowadzi dyskusję nt. przyczyn zesłań i zapisuje je na tablicy - Prezentacja filmu 2 „Przesłuchania” [zał. 3], w trakcie uczniowie wypełniają
karty pracy [zał. 7]. - Nauczyciel pyta, czy uczniowie mają pytania do filmu, udziela ewentualnych
odpowiedzi. - Prezentacja filmu 3 „Kolej” [zał. 4],
- Omówienie kart pracy, ze szczególnym uwzględnieniem warunków transportu.
- Prezentacja filmu 4 „Racje żywnościowe” [zał. 5].
- Nauczyciel pyta, czy uczniowie mają pytania do filmu, udziela ewentualnych
odpowiedzi. - Nauczyciel prosi by jeden z uczniów podzielił chleb na omówione w filmie racje
żywnościowe (300g). - Prezentacja filmu 5 „Życie i praca” [zał. 6], uczniowie wypełniają karty pracy
[zał. 7]. - Omówienie kart pracy, ze szczególnym uwzględnieniem warunków życia w
łagrach i rodzaju pracy.
Druga lekcja
- Podział klasy na około 4-osobowe zespoły.
- Wyjaśnienie zasad gry „Powrót z Sybiru” [zał. 8].
- Uczniowie przemieszczają się po polach pionkami. Gdy trafią na oznaczone
pole losują pytanie lub zadanie [zad. 9]. Gdy odpowiedzą błędnie tracą
kolejkę. - W trakcie gry uczniowie odpowiadając na pytania utrwalają wiadomości z
pierwszej lekcji, dowiadują się też ciekawostek i przedstawiają je pozostałym
graczom. - Grę wygrywa grupa, która dotrze jako pierwsza na polską granicę, czyli metę.
- Nauczyciel ogłasza wyniki gry.
III. Podsumowanie i ewaluacja
Załączniki:
- Prezentacja
- Film 1 Aresztowania
- Film 2 Przesłuchania
- Film 3 Kolej
- Film 4 Racje żywnościowe
- Film 5 Życie i praca
- Karty pracy do filmów
- Gra planszowa „Powrót na Sybir” (zaleca się druk w formacie A2)
- Karty z pytaniami do gry