Bitwa Warszawska: przyczyny, przebieg i skutki
Szkic odcinków bojowych w rejonie trójkąta Modlin - Zegrze - Warszawa
Mapa Europy po I wojnie światowej
Mapa Polski w okresie kształtowania granic
Dzień 11 listopada 1918 roku był dniem przełomowym w dziejach Polski i całej Europy. W lasku Compiégne pod Paryżem Niemcy podpisali rozejm, kończący I wojnę światową. W tym samym dniu w Warszawie Rada Regencyjna przekazała władzę Józefowi Piłsudskiemu. Po 123 latach niewoli Polska odzyskała niepodległość.
Niemcy i Austro-Węgry przegrały wojnę, w Rosji trwała rewolucja, Polacy dobrze wykorzystali szansę na wywalczenie niepodległości.
Przyczyny Bitwy Warszawskiej:
Sprawy granic niepodległego państwa polskiego ustalał Traktat Wersalski podpisany 28 czerwca 1919 r. na międzynarodowej Konferencji Pokojowej w Paryżu. Ostatecznie (po plebiscytach i trzech Powstaniach Śląskich) zostały wytyczone granice: zachodnia, północna i południowa, granica wschodnia zaś budziła największe kontrowersje i w efekcie to wojsko polskie w czynie zbrojnym wytyczyło te granice. Walki polsko-bolszewickie trwały w okresie 1919-1921. Kulminacją tych walk była Bitwa Warszawska.
Bitwa Warszawska (nazywana też Cudem nad Wisłą) miała miejsce w dniach 12-25 sierpnia 1920 r. w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Uznana została za osiemnastą na liście przełomowych bitew w historii świata.
Autorem i realizatorem planu bitwy był Józef Piłsudski. Decydująca bitwa tej wojny zdecydowała o zachowaniu niepodległości przez Polskę i nie rozprzestrzenieniu się rewolucji komunistycznej na Europę Zachodnią. Kluczową rolę odegrał manewr Wojska Polskiego, oskrzydlający Armię Czerwoną a przeprowadzony przez Józefa Piłsudskiego. Atak został wyprowadzony znad Wieprza 16 sierpnia, przy jednoczesnym związaniu głównych sił bolszewickich na przedpolach Warszawy.
Siły Wojskowe:
Siły polskie podzielone zostały na trzy fronty. W ostatnich dniach działań odwrotowych, w toku walk obronnych na przedpolach Warszawy utworzone zostały w rejonie rzeki Wieprz dwie grupy uderzeniowe, podporządkowane osobiście Józefowi Piłsudskiemu.
W ich skład weszły trzy dywizje z 4 Armii.
Armia Czerwona, której głównodowodzącym był Siergiej Kamieniew nacierała siłami zgrupowanymi w dwa związki operacyjne:
1. Front Zachodni Michaiła Tuchaczewskiego
2. Front Południowo-Zachodni Aleksandra Jegorowa
W nocy z 5 na 6 sierpnia 1920 roku w Belwederze opracowywano ogólną koncepcję rozegrania bitwy. W rozważaniach powrócono do idei, które od końca lipca nurtowały umysły całego polskiego kierownictwa wojskowego. Zamierzano częścią sił zatrzymać uderzenie rosyjskie przed Warszawą, a na prawym skrzydle odtworzyć odwody operacyjne i uderzyć nimi na południową flankę przeciwnika.
6 sierpnia nad ranem Marszałek Piłsudski wybrał ostatecznie rejon koncentracji wojsk do przeciwuderzenia, zdecydował przesunąć grupę uderzeniową na południe, poza linię rzeki Wieprz i wykonać głęboki manewr nie tylko na skrzydła rosyjskiego Frontu Zachodniego, ale także na jego tyły. 6 sierpnia po południu został wydany rozkaz nr 8358/III, który uruchamiał realizację planu operacji.
12 sierpnia Józef Piłsudski opuścił Warszawę i udał się do Kwatery Głównej w Puławach. Przed wyjazdem złożył na ręce premiera Witosa dymisję z funkcji Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza. W liście do premiera zaznaczał, że jego zdaniem, skoro rozmowy pokojowe z bolszewikami nic nie dały, Polska musi liczyć na pomoc krajów Ententy, a te uzależniają ją od odejścia Marszałka. Witos jednak dymisji nie przyjął.
Przebieg Bitwy:
1. bój na przedmościu Warszawskim
2. walki nad Wkrą
3. manewr znad Wieprza
Bitwa Warszawska rozpoczęła się 13 sierpnia walką o przedpole stolicy, m.in. o Radzymin, który kilkanaście razy przechodził z rąk do rąk. Ostatecznie polscy żołnierze, za cenę wielkich strat, utrzymali Radzymin i inne miejscowości, odrzucając nieprzyjaciela daleko od swoich pozycji. 14 sierpnia działania zaczepne na linii Wkry podjęła 5. Armia gen. Władysława Sikorskiego. 16 sierpnia gen. Sikorski śmiałym atakiem zdobył Nasielsk. Mimo to inne jednostki sowieckie nie zaprzestały marszu w kierunku Brodnicy, Włocławka i Płocka.
Jednym z ważnych fragmentów Bitwy Warszawskiej było zdobycie 15 sierpnia przez kaliski 203. Pułk Ułanów - sztabu 4. armii sowieckiej w Ciechanowie, a wraz z nim - kancelarii armii, magazynów i jednej z dwóch radiostacji, służących Sowietom do utrzymywania łączności z dowództwem w Mińsku.
Faza obronna Bitwy Warszawskiej trwała do 16 sierpnia, kiedy to, dzięki działaniom Piłsudskiego, nastąpił przełom.
Dowodzona przez niego tzw. grupa manewrowa, w skład której wchodziło pięć dywizji piechoty i brygada kawalerii, przełamała obronę bolszewicką w rejonie Kocka i Cycowa, a następnie zaatakowała tyły wojsk bolszewickich nacierających na Warszawę. Tuchaczewski musiał wycofać się nad Niemen. Ostateczną klęskę bolszewicy ponieśli pod Osowcem, Białymstokiem i Kolnem.
Straty strony polskiej wyniosły: ok. 4500 zabitych, 22 tys. rannych i 10 tys. zaginionych. Szkody wyrządzone sowietom nie są znane. Przyjmuje się, że ok. 25 tys. bolszewików poległo lub było ciężko rannych, 60 tys. trafiło do polskiej niewoli, zaś 45 tys. zostało internowanych przez Niemców.
Znaczenie Bitwy Warszawskiej: